Mục lục
Giới thiệu
Viết nội dung hay là một chuyện, nhưng viết sao cho đúng người đọc, đúng ý tưởng, đúng mục tiêu và khiến người ta thật sự chuyển đổi thì lại là một chuyện khác. Và mình tin, ai làm nội dung cũng từng ít nhất một lần tự hỏi: “Viết vậy đã đủ thuyết phục chưa?”, “Có đang lan man quá không?”, hoặc tệ hơn là… không biết bắt đầu từ đâu.
Mình cũng từng chật vật với những câu hỏi như vậy. Cho đến khi mình biết đến Framework RIOA.
RIOA là một framework nội dung đơn giản gồm 4 yếu tố: Reader, Idea, Offer, Action. Nhờ hiểu rõ về RIOA, mình bắt đầu viết nhanh hơn, rõ ràng hơn và thấy nội dung mình tạo ra thực sự có tác động. Không còn cảnh viết một bài dài ngoằng mà chẳng ai đọc hết hoặc không ai nhấn vào nút hành động.
Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ cách mà RIOA đã giúp mình “gỡ rối” khi viết. Nếu bạn đang tìm một cách tiếp cận rõ ràng, dễ áp dụng và mang lại hiệu quả cao cho nội dung của mình, thì RIOA rất đáng để thử.
RIOA là gì?
RIOA là một framework viết nội dung xoay quanh bốn yếu tố cốt lõi: Reader, Idea, Offer, Action, tức là viết cho đúng người, truyền tải đúng ý tưởng, đưa ra một đề nghị rõ ràng và kết thúc bằng một hành động cụ thể.
Nghe có vẻ đơn giản, nhưng chính sự rõ ràng đó lại khiến việc viết dễ thở hơn rất nhiều. Khi áp dụng RIOA, bạn sẽ không bị sa đà vào quá nhiều thông tin hoặc mục tiêu. Mọi thứ được giữ gọn trong một dòng chảy nhất quán, từ người đọc đến kết quả mong muốn.
RIOA có gì khác với các framework khác?
Thật ra, RIOA không phải framework mới hoàn toàn. Nó giống như một cách viết lại các công thức cũ theo hướng dễ nhớ, dễ áp dụng hơn. Nếu bạn từng dùng AIDA, PAS hay 4P, thì sẽ nhận ra những điểm quen thuộc trong RIOA.
- AIDA tập trung vào việc thu hút, tạo hứng thú, dẫn dắt mong muốn và kêu gọi hành động.
- PAS bắt đầu từ vấn đề, khuấy động cảm xúc rồi đưa ra giải pháp.
- 4P thì kể chuyện, đưa ra lời hứa, chứng minh và thúc đẩy.
Nghe thì khác nhau, nhưng nếu nhìn kỹ, chúng đều xoay quanh một người đọc cụ thể, một ý tưởng chính, một đề nghị rõ ràng và một hành động cần thực hiện.
Về cơ bản RIOA chính là tổng hợp tinh gọn lại những gì hiệu quả nhất trong các công thức đó. Thay vì ghi nhớ quá nhiều bước, bạn chỉ cần tập trung vào bốn phần cốt lõi. Và vì nó không đóng khung theo một phong cách viết cố định, bạn có thể linh hoạt dùng RIOA cho nhiều loại nội dung khác nhau, từ blog, email cho tới bài quảng cáo.
Với mình, đó là lý do RIOA dễ gắn bó và dễ dùng hơn nhiều so với các framework khác.
Nói một cách dễ hiểu thì RIOA chính là tổng quát của các framework khác, không thay thế mà là bổ sung lẫn nhau.
4 bước cơ bản để sử dụng RIOA Framework
Xác định đúng người đọc (Reader)
Mọi nội dung tốt đều bắt đầu từ việc hiểu rõ ai sẽ đọc nó. Nếu bạn không xác định được người đọc là ai, bạn sẽ dễ rơi vào kiểu viết chung chung, mơ hồ, và cuối cùng là… không ai thấy mình trong đó.
Nghe thì đơn giản. Ai mà chẳng biết độc giả của mình là ai, đúng không? Nhưng thực tế, việc xác định đúng “Reader” là một trong những phần khó nhất trong quá trình viết – nhất là khi bạn không phải là tệp người đọc mà bạn đang hướng đến.
Nếu bạn từng viết nội dung cho một sản phẩm mà chính bạn cũng đang dùng hoặc hiểu rất rõ, bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên rất tự nhiên. Bạn hiểu rõ vấn đề, biết họ tìm kiếm điều gì, và dễ dàng viết theo cách họ cảm thấy quen thuộc. Nhưng nếu bạn đang viết cho một nhóm đối tượng hoàn toàn khác mình, thì mọi chuyện sẽ đổi khác.
Có thể bạn sẽ nghĩ đến việc tạo một Google Form và gửi cho vài người trong tệp khách hàng lý tưởng. Nhưng hãy thành thật: bao nhiêu lần bạn thực sự ngồi nghiêm túc điền survey cho một thương hiệu bất kỳ? Người khác cũng thế. Hầu hết survey đều bị lướt hoặc được trả lời cho có. Kết quả thường mờ nhạt và khó dùng.
Vậy nên, cách hiệu quả nhất để hiểu người đọc không phải là khảo sát, mà là trò chuyện với họ, lắng nghe họ nói, quan sát cách họ hỏi trong các hội nhóm, và thậm chí đặt mình vào hoàn cảnh của họ để “cảm” được vấn đề.
Công việc này mất thời gian, không có lối tắt. Nhưng càng hiểu sâu người đọc, bạn càng viết tự nhiên, đúng tâm lý và dễ tạo được kết nối thật sự.
Bạn là một bạn trẻ yêu công nghệ, chuyên viết về digital tools. Một hôm, bạn được giao viết bài quảng bá một khóa học trang điểm cho phụ nữ tuổi 35–45. Bạn sẽ viết thế nào để họ tin bạn hiểu họ? Bạn có biết họ đang tìm gì trên mạng? Họ quan tâm đến “makeup base” hay “skincare cho da lão hóa”? Hay họ chỉ đơn giản muốn một giải pháp nhanh, gọn và dễ áp dụng mỗi sáng?
Lúc này, một cái survey sẽ không cứu được bạn. Những gì bạn cần là:
- Lắng nghe họ nói gì trong các nhóm Facebook, TikTok
- Xem họ hay hỏi gì trên Google, YouTube bằng cách đọc bình luận
- Trò chuyện với một vài người trong tệp khách hàng đó
- Thậm chí thử dùng những sản phẩm họ dùng để hiểu xem khó chỗ nào, thích ở chỗ nào
Chỉ khi nào bạn “hít thở” cùng một không khí với họ, bạn mới thực sự hiểu họ. Và khi viết, bạn không cần cố gồng, bạn chỉ cần kể lại những gì họ đang nghĩ.
Viết cho đúng người không chỉ giúp bạn truyền tải tốt hơn, mà còn khiến người đọc có cảm giác như bạn đang “ngồi cạnh họ”, chứ không phải đang đứng từ xa mà nói vọng vào.
Tập trung vào một ý tưởng chính (Idea)
Sau khi bạn đã hiểu người đọc là ai, điều quan trọng tiếp theo không phải là viết thật nhiều, mà là chọn đúng một điều duy nhất bạn muốn họ nhớ sau khi đọc xong.
Viết mà không có một ý tưởng trung tâm giống như mời người ta tham gia cuộc trò chuyện rồi kể đủ thứ chuyện không đầu không cuối. Dù bạn có chia sẻ nhiều tới đâu, nếu không có một “điểm tựa” rõ ràng, thì nội dung của bạn cũng sẽ dễ trôi tuột đi như nước qua tay.
Một ý tưởng mạnh không cần phức tạp. Đôi khi chỉ là một câu nói đơn giản, nhưng đúng lúc và đúng người. Nó không nhất thiết phải là điều mới lạ. Chỉ cần đúng, thật, và có khả năng khiến người đọc dừng lại vài giây để nghĩ.
Mỗi khi viết, mình thường tự hỏi: nếu chỉ được truyền tải đúng một điều, thì điều đó là gì? Và nếu bài viết bị cắt mất hết phần còn lại, liệu câu này có đủ để đứng một mình?
Có những bài viết mình từng đọc, rất ngắn, nhưng mình nhớ mãi chỉ vì một dòng. Ví dụ như: “Người đọc không lười – họ chỉ không thấy lý do để quan tâm”. Một ý tưởng như vậy không cần dữ liệu, không cần chiêu trò. Nó gõ đúng vào điều người ta đang cảm thấy mà chưa gọi tên được.
Nếu bạn thấy bài viết của mình đang dài dằng dặc mà vẫn nhạt, có thể không phải do bạn thiếu kỹ thuật, mà chỉ là bạn chưa chọn xong ý tưởng chính. Mọi thứ khác sẽ trở nên dễ hơn rất nhiều khi bạn đã tìm thấy “trục xoay” của bài viết.
Đưa ra một đề nghị hấp dẫn (Offer)
Viết hay đến đâu mà không có một đề nghị rõ ràng, thì cũng như xây dựng một buổi trò chuyện cực kỳ thú vị… rồi đứng dậy đi mất lúc cao trào nhất. Người đọc muốn làm gì tiếp theo? Họ nên lưu lại? Tải gì đó? Hay chỉ lướt qua và không bao giờ quay lại?
Đây là lý do phần “Offer” trong RIOA không thể xem nhẹ. Nó là điểm nối giữa cảm hứng và hành động. Là thứ giúp bài viết không chỉ dừng lại ở mức “hay đấy” mà chuyển sang “hay, và mình muốn làm thêm điều gì đó”.
Một đề nghị tốt không phải là phần bạn chèn vào cho có ở cuối bài. Nó là phần bạn nên chuẩn bị từ đầu – càng sát với nhu cầu thực tế của người đọc, càng có khả năng tạo chuyển đổi.
Vấn đề là rất nhiều người viết… bị ngại. Ngại đưa ra lời mời, ngại đề nghị thứ gì đó vì sợ bị cho là đang “bán”. Nhưng nếu bạn vừa dành cả ngàn chữ để giúp người đọc hiểu rõ vấn đề của họ, thì đưa ra một đề nghị phù hợp không phải đang bán, mà là đang tiếp tục giúp họ bước thêm một đoạn nữa.
Nó có thể đơn giản thôi. Một bảng checklist. Một file pdf. Miễn phí dùng thử. Một lời mời kết nối. Điều chính nhất làm cho nó hấp dẫn chính là: nó đến đúng lúc, dành đúng cho người đang cần, và làm rõ một bước tiếp theo rất cụ thể.
Thực tế, nhiều người không hành động sau khi đọc không phải vì họ chưa sẵn sàng, mà vì… chẳng ai chỉ cho họ hành động nào đáng để thử. Bạn chỉ cần là người làm điều đó đầu tiên.
Dẫn dắt đến một hành động cụ thể (Action)
Viết hay là một chuyện. Nhưng để bài viết thực sự có giá trị, thì người đọc phải làm gì đó sau khi đọc xong, dù chỉ là một hành động nhỏ.
Đây là lý do mà phần “Action” trong RIOA gần như là đoạn mấu chốt quyết định bài viết đó có chuyển đổi hay không. Không nhất thiết phải chuyển đổi theo kiểu bán hàng, mà có thể là chuyển đổi về nhận thức, thói quen, hoặc một bước đi cụ thể nào đó mà bạn muốn người đọc thực hiện.
Vấn đề là phần này thường bị làm cho có, hoặc bị bỏ qua. Rất nhiều bài viết dừng lại ở cảm hứng, người đọc thấy hay, gật gù, nhưng rồi… kéo xuống bài tiếp theo mà chẳng để lại gì.
Một lời kêu gọi hành động hiệu quả không cần phức tạp.
Nó chỉ cần ba điều:
- Rõ ràng – người đọc không phải đoán xem bạn muốn họ làm gì.
- Liên quan – hành động đó phải hợp lý với mạch nội dung.
- Dễ bắt đầu – càng ít rào cản, càng dễ nhấn.
Bạn không cần sáng tạo ra một câu CTA “độc nhất vô nhị”. Bạn chỉ cần cho người đọc một lý do hợp lý để tiếp tục.
Ví dụ, thay vì viết “Nếu bạn thấy bài này hay, hãy like và share”, hãy thử:
Bạn có thể thử áp dụng RIOA ngay trong bài viết sắp tới của mình – hoặc tiếp tục viết theo bản năng như trước giờ vẫn làm. Nhưng mình tin, nếu đã đọc đến tận đây, thì bạn đang sẵn sàng để thử một cách tiếp cận rõ ràng và có chủ đích hơn.
Hoặc:
Mình có làm sẵn một checklist ngắn để bạn áp dụng RIOA không thiếu bước nào. Nó là thứ mình dùng thật mỗi lần bắt đầu viết. Nếu bạn muốn, chỉ cần một cú nhấp là có thể tải về.
CTA không nên là phần tách rời. Nó là kết tinh của tất cả những gì bạn vừa chia sẻ.
Nếu bài viết là một cuộc trò chuyện, thì CTA chính là lúc bạn mỉm cười, nhìn thẳng vào mắt người đọc và nói:
Giờ thì đến lượt bạn rồi.
Lợi ích khi áp dụng framework RIOA
Có một điều cực kì rõ ràng: nội dung càng rõ ràng thì càng dễ chuyển đổi. Và đó là thứ RIOA làm rất tốt.
Thay vì viết theo cảm hứng và hy vọng người đọc hiểu, framework này giúp bạn chủ động dẫn dắt người đọc – từ việc tạo kết nối ban đầu, truyền tải một thông điệp nhất quán, đưa ra một đề nghị hợp lý, cho đến việc thúc đẩy hành động cuối cùng.
Khi bạn áp dụng RIOA, bạn sẽ thấy ba thứ thay đổi rõ rệt:
- Bài viết mạch lạc hơn, không còn lạc đề hay lặp lại ý
- Người đọc dừng lại lâu hơn, tương tác nhiều hơn
- Và quan trọng nhất: tỷ lệ chuyển đổi tăng lên một cách rõ rệt
Mình từng áp dụng RIOA để viết lại một chuỗi email onboarding. Cùng một lượng traffic, nhưng số người nhấn vào nút đăng ký tăng hơn 30%. Không cần viết nhiều hơn – chỉ cần viết đúng hơn.
Và dù là viết blog, email, social post hay sales page, một khi bạn biết cách sắp xếp nội dung theo RIOA, bạn sẽ thấy mình kiểm soát được cuộc đối thoại với người đọc tốt hơn rất nhiều. Không còn viết kiểu “thử xem sao”, mà là viết để dẫn dắt đến một kết quả cụ thể.
Tổng kết
RIOA không phải một công thức cứng nhắc. Nó là một cách tiếp cận giúp bạn viết tập trung hơn, rõ ràng hơn, và tạo ra kết quả thật thay vì viết theo cảm tính.
Nếu bạn từng cảm thấy bài viết của mình dài nhưng nhạt, chi tiết nhưng loãng, hoặc nhiều lượt xem nhưng ít tương tác – RIOA là framework đáng để thử ngay trong bài tiếp theo.
Và nếu bạn muốn áp dụng luôn mà không phải nhớ từng bước, mình có làm sẵn một bản checklist ngắn gọn, dễ dùng. Chỉ cần nhấp vào là tải được. Dùng như một bản đồ mỗi khi bạn viết – để không lạc hướng, và không bỏ sót phần nào quan trọng.
Viết là một kỹ năng. Nhưng viết để người khác thực sự đọc, hiểu và hành động – đó là chiến lược. Và RIOA là chiến lược mình tin là phù hợp với hầu hết mọi Copywriter hiện nay.